Efes Antik Kenti | Nerede | Tarihi
İzmir’in Selçuk ilçesinde yer alan Efes Antik Kenti, Anadolu’nun en önemli antik kentlerinden biridir. M.Ö. 10. yüzyılda kurulduğuna inanılan Efes, tarih boyunca Lidyalılar, Persler, Makedonlar ve Romalılar gibi çeşitli medeniyetlerin etkisi altına girmiştir. İzmir’e yaklaşık 70 kilometre uzaklıktaki Efes Antik Kenti, tarih ve arkeoloji meraklıları için önemli bir ziyaret noktasıdır.
Efes’in Önemi Nedir?
Efes, antik çağın en önemli yerleşim yerlerinden biriydi ve birçok medeniyetin etkisi altında kaldı. Bu nedenle, şehrin kalıntıları ve yapıları, antik çağın yaşam tarzını, mimarisini ve dini inançlarını anlamak için kıymetli bir kaynaktır. Ayrıca, Hristiyanlık için de önemli bir merkezdi ve Aziz Pavlus’un vaazlarına ev sahipliği yapmıştır
Efes Antik Kenti, arkeolojik açıdan büyük bir değere sahiptir. Burada yapılan kazılar ve araştırmalar, antik dönemin yaşamını ve medeniyetini anlamak için önemli veriler sağlamıştır. Bu çalışmalar, arkeologlara ve tarihçilere antik dönem hakkında bilgi verirken, bulunan eserler müzelerde sergilenerek geniş kitlelere ulaşmaktadır.
Ayrıca Efes Antik Kenti, 2015 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilmiştir. Bu, şehrin dünya çapında önemini ve korunması gerekliliğini vurgular. UNESCO statüsü, Efes’in kültürel ve tarihi mirasının korunmasına ve gelecek nesillere aktarılmasına katkı sağlar.
Efes Antik Kenti Tarihi
Neolitik Dönem: Efes’in tarihine Neolitik dönemde, yaklaşık M.Ö. 6000 yıllarında, günümüzden binlerce yıl önceye dayanan bir yerleşim geçmişi vardır. Bu dönemde, bölgede küçük tarım toplulukları ve yerleşimler bulunmaktaydı. Ancak, arkeolojik bulgular Neolitik döneme ait yerleşimlerin Efes’in tam olarak içinde değil, yakın çevresinde olduğunu göstermektedir.
Helenistik Dönem: Efes, Helenistik dönemde (M.Ö. 4. yüzyıl) Büyük İskender’in fetihleri sonrasında Makedon egemenliğine girdi. Büyük İskender’in ölümünden sonra, Efes, İskender’in generallerinden Lysimakhos’un yönetimi altına girdi. Lysimakhos, şehri yeniden inşa ederek kente kendi adını verdi.
Bu dönemde Efes, önemli bir kültürel ve ticaret merkezi haline geldi. Helenistik dönemde şehir, Artemis Tapınağı’nın yapımıyla da ün kazandı. Artemis Tapınağı, dünyanın yedi harikasından biriydi.
Roma Dönemi: Roma İmparatorluğu’nun güçlenmesiyle birlikte, Efes, M.Ö. 133 yılında Roma’nın egemenliği altına girdi. Roma döneminde, Efes büyük bir yapısal dönüşüm geçirdi. Şehir, önemli bir liman kenti ve ticaret merkezi olarak hızla gelişti.
Roma döneminde, Efes’in en görkemli yapılarından biri Celsus Kütüphanesi inşa edildi. Ayrıca, tiyatrolar, hamamlar, tapınaklar ve agora gibi önemli yapılar da bu dönemde yapıldı.
Efes, Hristiyanlık için de önemli bir merkez haline geldi. Aziz Pavlus, M.S. 1. yüzyılda Efes’e gelerek Hristiyanlık inancını yaymaya çalıştı. Pavlus’un mektuplarından biri, Hristiyanlık kitabı olan “Efeslilere Mektup” olarak biliniyor.
Efes Antik Kenti’n İçinde Neler Var?
Hadrian Tapınağı
Hadrian Tapınağı, Efes Antik Kenti ‘nde yer alan önemli bir yapıdır. Roma İmparatoru Hadrian’ın onuruna inşa edilmiştir. Hadrian, M.S. 117 ile 138 yılları arasında hüküm süren Roma İmparatoru idi.
Hadrian Tapınağı, Efes’in en önemli caddelerinden biri olan Kuretes Caddesi boyunca yer almaktadır. Bu tapınak, büyük bir anıtsal girişe sahiptir ve tapınağın yapımında mermer kullanılmıştır. Tapınağın ön cephesi, korint tarzında süslü sütunlarla desteklenmiştir.
Tapınak, önünde geniş bir avlu alanına sahiptir ve avlunun ortasında tapınak yapıya doğru uzanan bir set mevcuttur. Bu set üzerinde, tapınağın ana girişini oluşturan büyük bir merdiven bulunmaktadır.
Hadrian Tapınağı’nın iç kısmı, tapınağın ana oda veya ibadet alanı olarak düşünülmektedir. Ne yazık ki, tapınağın iç kısmı günümüze ulaşmamıştır ve iç mekân hakkında kesin bilgilere sahip değiliz.
Hadrian Tapınağı’nın inşası, Roma İmparatoru Hadrian’ın Efes’e yaptığı ziyaret sırasında gerçekleşmiştir. Tapınak, Hadrian’ın imparatorluğunun bir sembolü olarak düşünülmüş ve onun onuruna inşa edilmiştir.
Domitian Tapınağı
Efes Antik Kenti ‘nde bulunan ve Roma İmparatoru Domitian’a (M.S 81-96 arası hüküm süren) adanmış bir tapınaktır. Bu tapınak, Efes’in ana caddelerinden biri olan Kuretes Caddesi boyunca yer almaktadır.
Domitian Tapınağı, Artemis Tapınağı’nın hemen karşısında yer alır ve Artemis Tapınağı’nın yıkılmasından sonra inşa edilmiştir. Tapınak, korint tarzında inşa edilmiş olup mermerden yapılmıştır. İmparator Domitian’a olan bağlılığını ifade etmek amacıyla inşa edilmiştir ve imparatorun tanrısal niteliklerini vurgulamak için yapılmıştır.
Tapınağın ön cephesi, yüksek sütunlarla desteklenmiştir ve üçgen bir alınlıkla zengin bir şekilde süslenmiştir. Tapınağın iç kısmı, tapınağın ibadet alanı veya ana oda olarak düşünülmektedir. Ancak, iç mekânın detayları günümüze ulaşmamıştır.
Celsus Kütüphanesi
Efes Antik Kenti ‘ndeki Celsus Kütüphanesi, antik çağın en önemli kütüphanelerinden biridir ve bugün Efes’in en etkileyici yapılarından biri olarak kabul ediliyor. Kütüphane, Roma İmparatoru Tiberius’un oğlu Gaius Julius Celsus Polemaeanus’un (M.S. 2. yüzyılın başları) anısına yapılmıştır.
Celsus Kütüphanesi, Kuretes Caddesi’nin yanında, Agora’nın hemen yanında yer alır. 2. yüzyılda inşa edilmiş olan bu kütüphane, antik dünyanın en büyük kütüphanelerinden biri olarak kabul edilir. Kütüphane, dönemindeki zengin koleksiyonu ve mimari zarafetiyle ünlüydü.
Kütüphane, ünlü Roma mimarı Vitruvius’un prensiplerine göre inşa edilmiştir. Celsus Kütüphanesi’nin cephesi, mimari açıdan oldukça etkileyicidir. Cephe, iki katlı bir yapıdır ve her iki kat da iyonik tarzda süslü sütunlarla desteklenmiştir. Üst katın ortasında, Celsus’un heykeli bulunmaktadır.
Kütüphane, M.S. 262 yılında Efes’i vuran bir yangında hasar görmüş ve büyük ölçüde zarar görmüştür. Ancak, 1970’lerde yapılan restore çalışmalarıyla kütüphanenin büyük bir kısmı yeniden inşa edilmiş ve günümüzde hala ayakta durmaktadır.
Büyük Tiyatro
Efes Antik Kenti ‘ndeki Büyük Tiyatro, antik çağın en büyük ve en etkileyici tiyatrolarından biridir. Bu tiyatro, şehrin merkezinde, Kuretes Caddesi boyunca yer almaktadır. Efes’in en önemli yapılarından biri olan tiyatro, yaklaşık 24.000 ila 25.000 kişi kapasitesiyle büyük bir seyirci topluluğunu ağırlayabilmektedir.
Büyük Tiyatro’nun inşası Hellenistik döneme, M.Ö. 3. yüzyıla dayanır. Ancak, Roma İmparatorluğu döneminde de birçok kez restore edilmiş ve genişletilmiştir. Tiyatronun mimarisi, o dönemin mühendislik ve mimari ustalığının bir örneği olarak kabul ediliyor.
Tiyatronun oturma kısmı, yarı daire şeklinde ve mermer bloklardan yapılmıştır. Seyirciler, farklı sosyal statülerine göre ayrılan oturma sıralarına göre yerleşirdi. Sahne binası (skene), tiyatronun arkasında yer alır ve zengin bir şekilde dekore edilmiştir.
Büyük Tiyatro, dini törenlerden, müzik ve tiyatro performanslarına kadar çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapmıştır. Ayrıca, politik konuşmalar ve halkın toplantıları gibi etkinlikler de burada düzenlenmiştir.
Agora
Efes Antik Kenti ‘ndeki Agora, şehrin ticaret, sosyal ve politik hayatının merkezi olan büyük bir açık hava pazar ve toplumsal meydan alanıydı. Agora, antik Yunan ve Roma şehirlerinin tipik bir özelliğiydi ve kentlerin ekonomik ve sosyal hayatında önemli bir rol oynardı.
Efes’in Agorası, kent merkezinin yakınında, Celsus Kütüphanesi ve Büyük Tiyatro’nun hemen yanında yer alır. Efes’in en büyük Agorası, Roma döneminde inşa edilmiştir. Agora alanı, geniş bir meydanı çevreleyen dükkanlar, stoa adı verilen sütunlu galeriler ve kamu binalarıyla çevrilidir.
Umumi Tuvaletler
Umumi tuvaletler, genellikle kentin ana cadde ve meydanlarında bulunurdu. Bu tuvaletler, geniş bir halka hizmet etmek üzere tasarlanmıştı ve genellikle açık havada ya da basit bir yapı içerisindeydi. Tuvaletler, bir ya da daha fazla taş veya mermer sıra üzerindedir.
Antik dönemde, tuvaletler genellikle su kanallarıyla temizlenirdi ve su sistemleriyle bağlantılıydı. Bazı tuvaletlerde, oturma yüzeyinin altında su akıntısı sağlayan bir sisteme sahipti. Bu, tuvaletlerin daha hijyenik kalmasına ve kokuların azaltılmasına yardımcı olurdu.
Artemis Tapınağı
Artemis Tapınağı, bir dönem dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilmiştir. Tapınak, zamanla birkaç kez yıkılmış, yeniden inşa edilmiş ve genişletilmiştir. Hellenistik ve Roma dönemlerinde yapılan onarımlarla tapınak, görkemli bir yapıya dönüştürülmüştür.
Artemis Tapınağı’nın en belirgin özelliklerinden biri, 127 sütunun sıralandığı devasa boyutlardaki tapınak yapısıdır. Bu sütunlar, tapınağın etrafını çevreleyen ve bir zamanlar 19 metre yüksekliğe ulaşan bir cephe oluşturuyordu. Tapınak, ortalama olarak 55 x 115 metre boyutlarındaydı ve bu da onu o dönemin kesinlikle en büyük tapınaklarından biri haline getiriyordu.
Ne yazık ki, Artemis Tapınağı günümüze çok az kalıntıyla ulaşmıştır. Tapınak, zamanla doğal afetler, savaşlar ve yağmacılık gibi çeşitli nedenlerle zarar görmüş ve büyük ölçüde yıkılmıştır. Ancak, tapınağın kalıntıları hala ziyaretçiler tarafından görülebilir ve Efes Antik Kenti’nin önemli bir parçası olarak kabul edilir.
Efes Antik Kent Ulaşım
Tam Konum: Acarlar, Efes Harabeleri, 35920 Selçuk, İzmir
Ayrıca Efes’e 30 km uzaklıkta bulunan ve yeni yeni keşfedilen Metropolis Antik Kenti‘ni de ziyaret etmeyi unutmamalısınız. Metropolis – Efes Yol Güzergahı : Metropolis – Efes
Gezip göreceklere şimdiden iyi gezmeler, iyi kültürlenmeler.